De stijl is ongewijzigd: korte hoofdstukken belichten levens van sleutelpersonages uit het Italiaanse fascisme. Geen geromantiseerde historische fictie, maar in historische documenten verankerd hyperrealisme met ongepolijste bewoordingen en rauwe beelden.

Aan het slot van deel één, M. De zoon van de eeuw, trotseerde Mussolini op 3 januari 1925 succesvol het parlement nadat de moord op parlementslid Giacomo Matteotti het jonge regime fataal dreigde te worden. Vlak na deze publieke triomf vinden we hem achter de schermen kronkelend van de pijn in zijn eigen braaksel en bloederige ontlasting. Een zweer aan de twaalfvingerige darm heeft hem uitgeschakeld. Zijn publieke afwezigheid voedt de geruchtenmachine: heeft de Duce meer dan griep, is hij al dood? In heel Italië weet slechts een handjevol mensen de waarheid.

Niet alleen laat zijn lichaam hem in de steek, ook vroegere strijdmakkers keren zich tegen hem. Deze 'onbuigzamen' negeren zijn orders om het buitensporige geweld tegen antifascisten en lauwe fascisten op te geven. Het intomen van de uitwassen van de ooit zo belangrijke knokploegen kost moeite en tijd.

Voorspoediger verloopt de vernietiging van Italiës democratie. Terwijl elke oppositie wordt onderdrukt, verstevigt de Grote Raad van het fascisme zijn greep op het land. Mussolini krijgt onbeperkte macht en in 1928 stemt zelfs een grote meerderheid van het parlement voor de eigen ontbinding. Verkiezingen maken plaats voor volksraadplegingen waarbij 'ja' de enige optie is.

Koning Vittorio Emanuele kijkt lijdzaam toe hoe het fascisme uitgroeit tot een religie en Mussolini tot een legende. Volgens persbureau Reuters is hij onaantastbaar 'omdat hij duidelijk wordt beschermd door de Voorzienigheid'.

Met grenzeloze dadendrang zet Mussolini zijn tanden in vele problemen, van intriges en machtswellust van partijbonzen tot de zwakke lire en te lage geboortecijfers. Ook wil hij Italiës imago als kolonisator opkrikken. 'Imperium' is een trefwoord uit zijn toekomstvisie. De wrede onderdrukking van Noord-Afrikaanse rebellen en gehele inheemse volken met concentratiekampen en verboden mosterdgas behoort tot de meest schokkende bladzijden uit dit tijdvak.

Op het hoogtepunt van zijn macht is de dictator echter eenzaam en achterdochtig. Zijn geheime politie bespioneert en documenteert de levens van bijna alle Italianen, maar Mussolini vertrouwt niemand. Aan zijn grote bureau in de gigantische Sala del Mappamondo werkt hij onvermoeibaar met zijn rug naar de menigte op het plein die hij soms vanaf het balkon toespreekt én in de verste hoek 'zodat iedereen die hem komt bezoeken minstens twintig ijselijke passen in de bovennatuurlijke leegte moet zetten, voordat hij voor hem staat'.

Op de jubileumtentoonstelling van 1932 valt Mussolini's mond open bij het monument voor de martelaren van het fascisme. Blauwachtig licht valt op een oneindige herhaling van hetzelfde woord 'PRESENTE': een dodenappel, 'stemloze stemmen van de overledenen'. Het is een gruwelijke voorafschaduwing van de vernietigende oorlogen waarin Mussolini de Italianen nog zal meesleuren.

Antonio Scurati, M. De man van de voorzienigheid, Podium, 608 p., 29,99 euro.

Verberg tekst

Na het succes van ‘M : de zoon van de eeuw* (2019) waagt de auteur (1969) zich aan een roman over het tweede deel van het leven van Benito Mussolini. Dat bestrijkt de periode 1925-1932. De fascistische dictator consolideert zijn macht - onder andere door Libië met veel geweld te koloniseren en zich te verzoenen met de katholieke kerk - maar lijdt ook aan een ernstige darmziekte. De gebeurtenissen uit deze tijd zijn wat onbekender en daarom verrassender. Het verhaal is opgebouwd volgens dezelfde formule: een op historische feiten gebaseerde roman waaraan de auteur zelf een creatieve draai geeft. Elk hoofdstuk eindigt met historische documenten. Zo ontstaat opnieuw een levendig en gedetailleerd beeld van Mussolini en de fascistische dictatuur die hij creëerde. De politiek en diplomatie staan centraal terwijl er weinig aandacht is voor mensen die in zijn persoonlijke leven dichtbij Mussolini stonden. Desondanks is ook dit tweede deel een beeldbepalende roman. Van deel 1 wordt een televisieserie gemaakt. Verberg tekst

De stijl is ongewijzigd: korte hoofdstukken belichten publieke en privélevens van sleutelpersonages uit het Italiaanse fascisme. Geen geromantiseerde historische fictie, maar in historische documenten verankerd hyperrealisme met ongepolijste bewoordingen en rauwe beelden. En ook al is deze bijzondere verteltrant na deel één minder verrassend, hij blijft effectief en meeslepend.

Aan het slot van deel één, M. De zoon van de eeuw, trotseerde Mussolini op 3 januari 1925 succesvol het parlement nadat de moord op parlementslid Giacomo Matteotti het jonge regime fataal dreigde te worden. Vlak na deze publieke triomf vinden we hem achter de schermen kronkelend van pijn in zijn eigen braaksel en bloederige ontlasting. Een zweer aan de twaalfvingerige darm heeft hem uitgeschakeld. Zijn publieke afwezigheid voedt de geruchtenmachine: heeft de Duce meer dan griep, is hij al dood? In heel Italië weet slechts een handjevol mensen de waarheid.

Niet alleen laat zijn lichaam hem in de steek, ook vroegere strijdmakkers keren zich tegen hem. Deze 'onbuigzamen' negeren zijn orders om het buitensporige geweld tegen antifascisten en lauwe fascisten op te geven. Het intomen van de uitwassen van de ooit zo belangrijke knokploegen kost moeite en tijd.

Voorspoediger verloopt de vernietiging van Italiës democratie. Terwijl iedere oppositie wordt onderdrukt, verstevigt de Grote Raad van het fascisme zijn greep op het land. Mussolini krijgt onbeperkte macht en in 1928 stemt zelfs een overgrote meerderheid van het parlement voor de eigen ontbinding. Verkiezingen maken plaats voor volksraadplegingen waarbij 'ja' de enige optie is.

Koning Vittorio Emanuele kijkt lijdzaam toe hoe het fascisme uitgroeit tot een religie en Mussolini tot een legende op wie alle aanslagen mislukken. Volgens persbureau Reuters is hij onaantastbaar 'omdat hij duidelijk wordt beschermd door de Voorzienigheid.' Ook Pius XI ziet in hem 'de man van de Voorzienigheid'. Sinds meer dan een halve eeuw vertoont de paus zich in 1929 weer aan de gelovigen op het Sint-Pietersplein. Het Verdrag van Lateranen beëindigt een vijandschap tussen staat en kerk die in 1870 begon.

Met grenzeloze dadendrang zet Mussolini zijn tanden in vele andere problemen, van intriges en machtswellust van partijbonzen tot de zwakke lire en te lage geboortecijfers. Ook wil hij Italiës imago als kolonisator opkrikken. 'Imperium' is immers een trefwoord uit zijn toekomstvisie. De wrede onderdrukking van Noord-Afrikaanse rebellen en gehele inheemse volken met concentratiekampen en verboden mosterdgas behoort tot de meest schokkende bladzijden uit dit tijdvak.

Op het hoogtepunt van zijn macht is de dictator echter eenzaam en achterdochtig. Zijn geheime politie bespioneert en documenteert de levens van bijna alle Italianen, maar Mussolini vertrouwt niemand. Aan zijn grote bureau in de gigantische Sala del Mappamondo werkt hij onvermoeibaar met zijn rug naar de menigte op het plein die hij soms vanaf het balkon toespreekt én in de verste hoek "zodat iedereen die hem komt bezoeken minstens twintig ijselijke passen in de bovennatuurlijke leegte moet zetten, voordat hij voor hem staat".

Op de jubileumtentoonstelling van 1932 valt Mussolini's mond open bij het monument voor de martelaren van het fascisme. Blauwachtig licht valt op een oneindige herhaling van hetzelfde woord 'PRESENTE': een dodenappel, 'stemloze stemmen van de overledenen'. Het is tevens een gruwelijke voorafschaduwing van de vernietigende oorlogen waarin Mussolini de Italianen dan nog zal meesleuren.

Vert. Jan van der Haar. Podium; 608 blz. € 29,99.

Verberg tekst