In het scheepvaartmuseum Het Steen in Antwerpen liep in 2002 een tentoonstelling over landverhuizers naar Amerika. In Wij, twee jongens gaf Aline Sax hun lijdensweg een eigen naam en karakter. In het kielzog van de tiener Adriaan passeren we de medische controles in Antwerpen en wachten we eindeloos in gore logementshuizen. We maken de ontluisterende grote oversteek mee en ontwijken de slinkse agenten op Ellis Island. In New York volgt de grote ontnuchtering, maar dan krijgt dit historische verhaal een wel erg verrassende wending.

De omslagfoto van 'De Kroonland' verwijst naar de historische basis. Met dit stoomschip van de Red Star Line wil de familie De Belder in 1910 vanuit het verarmde Vlaanderen de oversteek naar het Beloofde Land maken. De zieke, kleine Charlotte en moeder stranden al in Antwerpen. Op Ellis Island worden ook nog eens Alexander en vader teruggestuurd. Enkel Adriaan komt dus in New York terecht, zeer tegen zijn zin overigens.

Dit eerste deel is een meeslepende historische evocatie van een belangrijke periode uit de Vlaamse -- en bij uitbreiding westerse geschiedenis. De ik-persoon, die met een persoonlijke toets filmisch en gedetailleerd rapporteert, staat garant voor een maximale inleving. Een goede vondst daarbij zijn de 'mentale' schetsen van Adriaan, de tekeningen die hij in zijn hoofd bewaart. Zo blijven o.m. de poëzie van zijn West-Vlaamse heimat en het confronterende gedrag van eersteklaspassagiers op het schip op zijn netvlies gebrand. Bij een gewetensconflict in het tweede deel kan hij er moeiteloos op terugvallen.

Door die persoonlijke observaties van Adriaan verschuiven gaandeweg de accenten van de roman. In het tweede deel staat Adriaan plots helemaal alleen in New York. Aline Sax richt vanaf nu alle spotlights op zijn overlevingsstrijd. Het verhaal krijgt een ander karakter en verglijdt naar een Bildungsroman in een historisch kader. Ook de titel krijgt nu een andere invulling. Het verhaal startte als de geschiedenis van de tweelingbroers Alexander en Adriaan, altijd in één adem genoemd. Hun scheiding op Ellis Island en Adriaans harde overlevingsstrijd in New York verstoort dit beeld meedogenloos. De breuk met het eerste deel en zijn verleden lijkt radicaal en daarmee verdwijnt ook de idee van de mentale schetsen.

Dat is inhoudelijk wellicht begrijpelijk, maar wel jammer voor de structuur van het verhaal. Nog andere draden worden (te) abrupt doorgeknipt; de pop die Adriaan van Charlotte als mascotte meekreeg blijft in het tweede deel spoorloos; er komen ook geen (positieve) berichten van andere landverhuizers die hij in het eerste deel ontmoette. Zij hadden voor wat tegengewicht kunnen zorgen.

In New York neemt Adriaan de vuilste en zwaarste jobs aan en logeert hij in een achterafpensionnetje in gore omstandigheden. Hij wordt erdoor gehard en gevormd. En dan ontmoet hij Jack. Met hem ontdekt Adriaan niet alleen het historische New York anno 1910, met zijn zwarte kanten en duistere nachtleven en vooral zijn kleurrijke personages, maar ook zijn ontluikende homoseksualiteit. Hij duikt het homomilieu in -- Sax' taalgebruik wijst soms op te grote actualisering -- en geeft de melancholie geen kans meer. 'Twee jongens' verglijdt geleidelijk aan van Adriaan en Alexander naar Adriaan en Jack. En opnieuw laat de lezer zich meeslepen. Zijn ontdekkingstocht laat hem nu diep binnenkijken in Adriaans verwarde ziel. Sax beschrijft meesterlijk zijn verwondering, zijn gewetensconflicten en de verscheurende keuze die hij uiteindelijk tussen Jack (symbool voor de nieuwe Adriaan) voor zijn nieuwe identiteit en Alexander (symbool voor moraliteit en voor het veilige leven) moet maken. Wij, twee jongens laat maar ruimte voor één keuze. Maar Sax beschrijft ook zijn passie in wel zeer expliciete vrijscènes. Na de suggestieve en fijne beschrijvingen van Adriaans groeiende verlangen had dit voor mij niet meer gehoeven. Het lijkt een onnodige toegift aan sensatie. Veel subtieler, en meteen een link naar het studiehoofd Adriaan die we in het eerste deel leerden kennen, zijn de verwijzingen naar poëzie van Walt Whitman en Lord Alfred Douglas.

Adriaans verhaal is opgevat als een lange flashback, gevat tussen twee delen van een brief aan Alexander, geschreven op 17 september 1910. Op dat ogenblik is Adriaan de confrontatie tussen Jack en Alexander eventjes ontvlucht. Hij wil bij de gemeenschappelijke vriendin JoAnne tot rust komen en een beslissing nemen. Voor de lezer blijft Sax' verhaal onbeslist. Niet ongewoon voor een Bildungsroman, maar onlogisch in een historisch verhaal! Wij, twee jongens is een tweeduidige roman. Het is een schitterende evocatie van een belangrijke historische periode en een confronterende, vlot geschreven maar niet altijd even subtiele Bildungsroman. Een cross-over roman voor gevormde lezers met een brede interesse! [Jet Marchau] Verberg tekst

Een historische roman over liefde, identiteit, emigreren en homoseksualiteit. Het boek speelt zich af aan het begin van de twintigste eeuw en volgt het verhaal van Adriaan(ik-persoon), een 18-jarige boerenjongen uit West-Vlaanderen. Adriaan emigreert samen met zijn ouders en zijn tweelingbroer Alexander naar Amerika. In tegenstelling tot zijn broer en vader is Adriaan aanvankelijk afwachtend en niet overtuigd van de belofte van een beter leven. Uiteindelijk is Adriaan de enige die daadwerkelijk in New York terechtkomt. Hij wordt meteen bestolen, is alleen en kan er niemand verstaan. Hij kan niet tegen de bedrukkende sfeer en de smerigheid van de stad. Het enige wat hij wil, is zo snel mogelijk geld verdienen om terug te keren naar zijn familie. Maar dan ontmoet hij Jack, een jongen op wie hij verliefd wordt. In heldere, zachtaardige stijl geschreven. Aline Sax (Antwerpen, 1984) is schrijver, historicus en jeugdauteur. Haar werk werd in meerdere landen uitgegeven. Geschikt voor lezers vanaf ca. 15 jaar. Verberg tekst

West-Vlaanderen 1910: het gezin De Belder laat have en goed achter voor een grote stap in het onbekende. Met een schip van de Red Star Line willen ze naar Amerika, het land van beloften. Vader en Alexander zijn rotsvast overtuigd van hun mogelijkheden aan de andere kant van de oceaan. Moeder staat wat huiverachtig tegenover het hele avontuur, net zoals Adriaan, de andere helft van de tweeling. Toch is Adriaan de enige die de keiharde selectie op Ellis-eiland overleeft en daadwerkelijk tot Amerika toegelaten wordt. Moeder is zelfs niet vertrokken (Charlotte, het jongste kind was te ziek) en vader en Alexander worden na een barre overtocht teruggestuurd. Adriaan is helemaal alleen, wordt onmiddellijk bestolen en begrijpt de taal niet. Hij is er doodongelukkig, en mist de boerderij, de velden en zijn broer. Hij wil niets liever dan zo snel mogelijk terugkeren naar Vlaanderen. Maar dan ontmoet hij Jack en alles verandert. Eerst is er alleen maar vriendschap. Langzaamaan ontdekt Adriaan dat hij ook andere gevoelens heeft voor Jack. Hij worstelt een hele tijd met zijn ontluikende homosexualiteit, tot hij voor zichzelf zijn geaardheid aanvaardt. Als Alexander dan uiteindelijk toch in New York aankomt, staat Adriaan voor een hartverscheurende keuze. Dit is een schitterend verhaal over emigratie en ontheemdheid, gecombineerd met het aanvaardingsproces van een zich langzaam ontwikkelende homosexualiteit. Heb boek komt zeer realistisch over, en de auteur – historica van opleiding – heeft zich zeer goed gedocumenteerd en geeft zonder belerend te zijn heel wat historische informatie mee over een stuk van onze geschiedenis waar we niet veel van weten. Bovendien is het boek zeer mooi geschreven en word je a.h.w. in de belevingswereld van Adriaan binnengezogen. Eens begonnen kan je het nog moeilijk wegleggen. Aline Sax werd al twee keer genomineerd voor de Thea Beckmanprijs, de prijs voor het beste historische jeugdboek, dus dat zij kan schrijven staat buiten kijf. Voor mij is dit een echte aanrader.
Verberg tekst